Erika Sziva: Eindspelen zijn leuk: les 5: Dame tegen toren

door Erika Sziva · 12 november 2016

Zoals afgelopen keer beloofd, zullen we vandaag naar de type eindspel kijken: dame tegen toren. In die laatste les behandelde ik vestingen en zo was de winst onmogelijk in onderstaande stelling.

Maar zonder pionnen op het bord, moet het een eitje zijn, was ik van mening. Nog voordat ik in de theorie dook, zocht ik een vrijwillige proefkonijn om zelf te proberen hoe het eigenlijk moet. Gelukkig wilde mijn vriend die rol op zich nemen. Zonder veel moeite kon ik de gewenste winststelling steeds bereiken. Mijn vriend was niet echt tevreden, hij had het idee dat er een betere verdediging mogelijk moet zijn. Ik was helemaal blij dat ik mijn lezers kan laten zien hoe simpel het is en pakte drie leuke eindspelboeken uit de kast. Toen ontdekte ik echter de waarheid: mijn vriend had gelijk, bij goede verdediging is het uitermate lastig de winst te vinden. Hieronder een beroemd voorbeeld dat zelfs wereldtoppers hun tand in deze opdracht breken. Zo moest Svidler na de 50 zetten regel in onderstaande stelling in remise berusten. (Als er 50 zetten zonder pionnenzetten gespeeld worden, moet remise gegeven worden).

Gelfand – Svidler FIDE-Wch k.o., Moscow 2001

Deze les is daarom heel erg pittig. Het is dus ook niet de verwachting dat je alles meteen begrijpt en toepast. Eerder is het doel dat je een idee krijgt over wat het juiste plan is in zo’n stelling. Tussen de opdrachten achteraf zul je ook wat voorbeelden vinden, die je aankunt.

Wat je moet proberen met de damekant is de koning en toren van elkaar te scheiden. Dan kun je de ongedekte toren meestal na heel veel schaakjes met een dubbelaanval winnen. Als verdediger moet je dus proberen de toren bij je koning te houden. Een van de beste eindspel experten van onze tijd, Karsten Müller, geeft een driestappenplan om zo’n eindspel aan te pakken. Trouwens ook niet voor beginners bedoeld.

1) De toren terugdwingen in een derde-rij verdediging en dit afbreken.

De derde rij verdediging

2) De Philidor positie bereiken uit een tweede rij verdediging.

Dit is een tweede rij verdediging

3) De toren winnen uit de Philidor positie.

De Philidor positie

Dit plan gaan we van achterstevoren behandelen, dus beginnend met de Philidor positie. (Mocht je de evaluatietekenen nog niet kennen, die de meeste schaakboeken gebruiken en ik dus ook, kijk onderaan voor een korte uitleg.)

A. Philidor, 1777

De makkelijkste winst is de zet aan zwart over te geven:

1.De5+ Ka8 2.Da1+ Kb8

2…Ta7?? 3.Dh8 mat.

3.Da5

Nu is zwart in zugzwang en verliest hij zijn toren.

3…Tb1

Andere mogelijkheden zijn: 3…Te7?! 4.Db4++–; 3…Tb2?! 4.De5++–; 3…Tg7 4.De5++–; 3…Th7 4.De5+ Ka8 5.Da1+ Kb8 6.Db1++–; 3…Tf7 4.Db4+ Kc8 (4…Ka8 5.Da3+ Kb8 6.Db3++–) 5.Dd6+–; 3…Tb3 4.De5+ Ka7 5.Dg7+ Ka8 6.Dg8++–

4.Dd8+ Ka7 5.Dd4+ Ka8 6.Dh8+ Ka7

6…Tb8 7.Da1 mat.

7.Dh7+ Kb8 8.Dxb1+ Kc8 9.Db7+ Kd8 10.Dd7 mat.

Nu kijken we naar de tweede rij verdediging.

M. Euwe, 1958

1.Df5+ Kd8 2.Kc5 Kc7

2…Ke8 3.Dc8+ Kf7 4.Kd6 Ta7 5.Dc4+ Kf8 6.Ke6 Tf7 7.Dc5+ Kg8 8.Dd5 Tg7 9.Kf6+ Kh8 10.De5 Kg8 11.Dh5 En wit heeft de Philidor stelling bereikt en staat gewonnen.; 2…Te1 3.Dd3+ Ke7 4.Kd5 Kf7 5.Df3+ Ke7 6.Dg4 Kf7 7.Df4+ Ke8 8.Kd6 Td1+ 9.Ke6 Te1+ 10.Kf6 wint de toren.

3.Dd5 Td7 4.De5+ Kb7 5.Kb5 Tc7 6.De8 Ka7

6…Tc1 7.De4+ Kc8 8.Kb6 Kd7 9.Dd3+ Kc8 10.Df5+ Kd8 (10…Kb8 11.De5+ Kc8 12.De8#) 11.Dg5++–.

7.De4 Tb7+ 8.Kc6 Ka8 9.Dd5 Ka7 10.Dd8+–

Wit heeft weer de Philidor stelling op bord, dus de winst is binnen.

Dit was al een hele kluijf, vond je ook niet?

De derde rij verdediging is heel moeilijk af te breken als je niet weet hoe, omdat je minstens één zet moet spelen, die tegen je intuïtie ingaat.

De derde rij verdediging, wit aan zet

1.Df4!?

Ja, echt waar! Je laat de zwarte koning ontsnappen van de onderste rij. De zwarte toren heeft geen veilige zet op de derde rij, dus de koning speelt.

1…Kd7 2.Da4+ Kc7

Na 2…Kd8?! is de winst makkelijk: 3.Da5 Kc7 4.Kc5+–

3.Da7+

Zwart dwingen in een tweede rij verdediging.

3…Tb7 4.Dc5+ Kb8 5.Kd6 Tg7 6.Db4+ Tb7 7.De4 Tb6+ 8.Kc5 Ka7 9.Dd4 Tb7 10.Kc6+ Ka8 11.Dd5 Kb8 12.Da5+–

Wij hebben de Philidor stelling bereikt, die altijd wint. Dit voorbeeld is te vinden in het boek van een andere grote eindspel expert, John Nunn: Secrets of Pawnless Endings.

Remise is alleen mogelijk voor de torenkant als hij meteen eeuwigschaak kan geven of een slimme patwending kan vinden.