WK 2018: Analyse Tiebreaks door Roeland Pruijssers
Met twaalf remises is het dus aangekomen op tiebreaks. Zoals aangegeven in de eerdere verslagen is Carlsen statistisch gezien verreweg favoriet in deze tiebreaks. Zijn rating voor blitz- en rapid is ten eerste veel hoger dan die van Caruana. En in voorgaande toernooien heeft Caruana niet bepaald goede indrukken getoond. Zo komt de herinnering naar boven van een vierkamp in de VS, waar hij streed tegen Wesley So, Hikaru Nakamura en Garry Kasparov (die speciaal voor deze vierkamp even zijn rentree maakte) in een versneld tempo. Caruana eindigde daar stijf onderaan. Daartegenover staan de cijfers van Carlsen die het altijd goed doet op het WK voor blitz en rapid en (misschien nog wel belangrijker) nog nooit een tiebreak heeft verloren! Zo versloeg hij Anish Giri vorig jaar tijdens Wijk aan Zee toen zij in versneld tempo om de toernooiwinst speelden vanwege een gelijk aantal punten in het reguliere toernooi. Maar goed, elke match is weer anders. Ze spelen vier rapid-partijen waarin ze elk 25 minuten krijgen plus een increment van 10 seconden per zet. Als het dan nog gelijk is, gaan ze naar blitz-partijen met een tempo van 5 minuten plus 3 seconden per zet. Magnus heeft wit geloot de eerste partij. De vermelde ratings zijn overigens de officiële FIDE-ratings voor rapidschaak.
Carlsen,Magnus (2880) – Caruana,Fabiano (2789) [A22]
WK match Tiebreaks (1), 28.11.2018
Door: Roeland Pruijssers
(Redactie: Onderaan de pagina kunt u de partij ook naspelen in de pgn-viewer)
1.c4
Weer het Engels. 1.e4 had ik niet verwacht, maar 1.d4 was op zich ook een goede mogelijkheid.
1…e5 2.Pc3 Pf6 3.g3!?
De eerste afwijking. 3.Pf3 Pc6 4.g3 d5 5.cxd5 Pxd5 6.Lg2 Lc5!? was de opening in de partijen 4 en 9.
3…Lb4
Leidt tot een Rossolimo waar Carlsen nu een tempo meer heeft. Eerder in de match speelde Carlsen op Caruana’s 1.e4 altijd …c5 2.Pf3 Nc6 3. Lb5 en dan …g6. Nu heeft Carlsen in feite dus een tempo meer aan de witte kant. 3…d5 4.cxd5 Pxd5 5.Lg2 en nu het paard twee keer aangevallen staat, kan zwart geen 3…Lc5 meer spelen zoals Caruana dat deed in de eerdere Engelse partijen.
4.e4!?
Niet veel gespeeld, maar logisch met het oog op de Rossolimo waar een vroege e5 o.a. gespeeld is door Kramnik bij mijn weten.
4…0–0
4…Lxc3 was handiger waarschijnlijk
5.Pge2!?
Met het oog op deze zet: een slimme zetvolgorde. 5.Lg2 Lxc3 is wat Carlsen wil voorkomen als het even kan.
5…c6?!
Geen fijne zet in mijn optiek. Wit krijgt op deze manier fijn ruimtevoordeel. 5…Pc6 6.Lg2 d6 7.0–0 Lc5 is een bekende setup voor zwart, waarin in ieder geval d4 wordt tegengegaan.
6.Lg2 a6
Het enige logische vervolg. Al lijkt me dat Carlsen blij is met zijn opening.
7.0–0 b5 8.d4!
En wit kan een plus claimen uit de opening.
8…d6
8…exd4 9.Pxd4 bxc4 10.e5 is niet goed voor zwart.
9.a3
9.Db3!? La5 10.Td1
9…Lxc3
9…La5!? 10.b4 Lc7 11.cxb5! axb5 12.d5 en wit staat beter.
10.Pxc3 bxc4
Zwart heeft tijdelijk een pion meer en de vraag is hoe lang zwart die pion kan vasthouden.
11.dxe5 dxe5 12.Pa4!?
Een hele strategische keuze. Carlsen heeft een lange termijnplan in gedachten met Dxd8–Le3–Tfc1 en Lf1. Het voordeel van het paard op a4 is dat het de pion op b2 dekt, zodat eventuele dreigingen over de b-lijn niets uitrichten. 12.Le3 Le6 13.f4! was ook een mogelijkheid. ;12.Da4 Le6
12…Le6 13.Dxd8
13.f4!? had weer gekund; 13.Pc5 De7 14.Pxe6 Dxe6
13…Txd8 14.Le3!?
14.Pc5 Lg4!? is niet zo duidelijk.
14…Pbd7 15.f3 Tab8 16.Tac1?!
16.Tfc1 Leek me beter aangezien na 16…Tb3 17.Kf2 Tdb8 (17…Pe8 18.Lf1 Pd6 19.Tc2²) 18.Lf1 c3 19.bxc3 en de pion op a3 staat gedekt.
16…Tb3 17.Tfe1
Nauwkeuriger dan 17.Kf2, waar wit met een schaakje op b2 rekening moet houden.
17…Pe8!?
Als Caruana de pion kan vasthouden is er niet zoveel voor hem aan de hand. 17…Tdb8! 18.Lf1 c3! leek me het juiste idee 19.Txc3 (19.Pxc3 Txb2 20.Lxa6 Ta8 21.Lf1 Txa3 En remise lijkt me waarschijnlijk) 19…Txc3 20.bxc3 a5 Met een ongeveer gelijke stelling.
18.Lf1 Pd6 19.Tcd1
19.Kf2 Kf8! 20.Ted1 Ke7 21.Td2 f6 en het is niet duidelijk hoe wit de pion terug krijgt.
19…Pb5? Een verliezende zet.
19…Pb7! Het paard staat op het eerste gezicht een beetje vreemd hier, maar het kan later naar a5 springen en het dekt de toren op d8. Na deze zet is het me nog niet duidelijk hoe Carlsen erdoor heen gaat komen. Waarschijnlijk moet wit een keer f4 proberen, maar dat heeft Carlsen de laatste paar zetten zoveel mogelijk proberen te vermijden.
20.Pc5
20.f4!? Was ook weer een alternatief, met het idee f5. Maar zoals gezegd probeert Carlsen deze zet zoveel mogelijk te vermijden en zijn pionnenstructuur intact te houden.
20…Txb2 21.Pxe6 fxe6 22.Lxc4 Pd4
Is blijkbaar wat Caruana in gedachten had. Hij is op zoek naar een remise-eindspel. 22…Kf7? 23.Lxb5 Txb5 24.Lg5 met winst voor wit
23.Lxd4 exd4
Carlsen dacht hier heel lang na en speelde uiteindelijk:
24.Lxe6+?
Daarmee de winst missend. 24.Txd4 Kf7 25.Kh1!! Was de briljante zet! Met het idee om het Pe5–motief eruit te halen. Voor veel schakers druist het tegen de intuïtie aangezien je in een eindspel de koning van het centrum af beweegt. Het enige plan voor zwart dat ik kon vinden was: (25.Ted1? Pe5! 26.Txd8 Pxf3+ en zwart heeft herhaling van zetten.) 25…Ke7 (25…Tc2) 26.Ted1 Tbb8 (26…Tc2 27.Lxa6) 27.Lxa6! en wit staat een pion voor met een gewonnen stelling. Zwart kan de pion namelijk niet terug winnen: 27…Ta8 28.Lc4 het makkelijkst. (28.Lb7 Tab8 29.Lxc6 is misschien ook voldoende: 29…Pe5 30.Txd8 Txd8 31.Txd8 Kxd8 32.La4 Pxf3) 28…Txa3? 29.Td6 en wit wint de e6–pion.
24…Kf8 25.Txd4 Ke7 26.Txd7+
26.Lh3?? Pe5; 26.Lg4 Pe5=
26…Txd7 27.Lxd7 Kxd7
En met de toren op b2 lijkt me niet dat het gewonnen is voor wit.
28.Td1+
Vragend waar de koning naar toe gaat.
28…Ke6
28…Kc7? 29.e5 g6 30.f4 is gevaarlijker voor zwart aangezien wit nu makkelijk zelf ook met zijn pionnen kan lopen.
29.f4 c5 30.Td5
Om de toren achter de pion te proberen te krijgen. 30.Tc1 Kd6 (30…Te2?! 31.Txc5 Txe4 32.Ta5) 31.e5+ Kd5 32.Td1+ Ke6 33.Td6+ Kf5 is niet zo duidelijk nu de actieve zwarte koning in het spel komt. 34.Txa6 g5! bijvoorbeeld.
30…Tc2 31.h4 c4 32.f5+
32.h5? Te2 33.Td4?? c3.
32…Kf6 33.Tc5
33.g4 als wit te ambitieus wordt, kan hij ook nog verliezen: 33…Te2! 34.g5+ Kf7 35.Td4? (35.Td7+ Kf8 36.Tc7 Txe4=) 35…c3! en zwart wint doordat wit de promotie niet kan tegenhouden.
33…h5!
Heel nauwkeurig van Caruana. Wit kan zijn pionnen nu niet meer naar voren duwen.
34.Kf1 Tc3
Goed genoeg. 34…c3 35.a4 a5 36.Ke1 Ta2 is misschien de verbeterde versie van de partij.
35.Kg2 Txa3 36.Txc4 Ke5 37.Tc7
De laatste test voor zwart.
37…Kxe4??
En hij gaat de mist in! 37…Ta2+! was correct! 38.Kh3 en nu (38.Kf3 Ta3+) 38…Kxe4! 39.Txg7 Ta1 40.Tg5 Kf3 Is het remise-mechanisme waar Caruana op hoopte.
38.Te7+!
Want Carlsen heeft een tussenzet! 38.Txg7 Ta2+ leidt tot de variant hierboven.
38…Kxf5 39.Txg7
Nu verliest Caruana de h-pion met een verloren eindspel.
39…Kf6 40.Tg5 a5 41.Txh5 a4 42.Ta5 Ta1 43.Kf3 a3 44.Ta6+ Kg7
44…Ke5 45.Kg4
45.Kg2!
De koning daar laten en dan lopen met de pionnen is het devies.
45…Ta2+
45…a2 46.h5 Kh7 47.g4 Kg7 48.Kh2! een belangrijke zet, want na 48…Kh7 49.g5 Tb1 heeft wit nu 50.Txa2 Tb5 51.Tg2! en wit wint.
46.Kh3 Ta1 47.h5 Kh7 48.g4 Kg7 49.Kh4!
49.g5? Th1+ is remise.
49…a2
Nu nog één nauwkeurige zet.
50.Kg5!
En het is voorbij. De pionnen zijn zo ver opgerukt dat zwart geen kans meer heeft.
50…Kf7 51.h6 Tb1
51…Kg8 52.Kg6
52.Ta7+ Kg8 53.Txa2 Tb5+ 54.Kg6 Tb6+ 55.Kh5
En zwart gaf op. Een dramatische partij, waar Carlsen de druk gedurende de hele partij behield en Caruana uiteindelijk toch een blunder maakte in tijdnood. Dit is nou rapidschaak! Ik weet zeker dat Caruana 38.Te7 had gevonden in een partij met klassiek tempo.
1–0
Een goed begin voor Carlsen. Caruana moet dus in ieder geval één keer winnen om de stand gelijkt te trekken. In partij 2 heeft hij wit, dus misschien dat hij direct een tik terug kan uitdelen.
Caruana,Fabiano (2789) – Carlsen,Magnus (2880) [B33]
WK match Tiebreaks (2), 28.11.2018
1.e4 c5 2.Pf3 Pc6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 e5 6.Pdb5 d6 7.Pd5
Ze houden beiden vast aan de openingen die ze hanteerden in het klassieke gedeelte.
7…Pxd5 8.exd5 Pe7!?
Gespeeld in partij 12 door Carlsen, ik blijf het een eigenaardige manoeuvre vinden. Maar, zoals Carlsen ook heeft laten zien in partij 12, het is niet zo makkelijk om te kraken. 8…Pb8 was partij 8 en 10.
9.c4 Pg6 10.Da4 Ld7 11.Db4
11…Db8!?
En Carlsen is de eerste die afwijkt. Een hele logische zet naar mijn idee. 11…Lf5 was partij 12, maar zwart wil graag …f5 spelen om ruimte te winnen. Dat krijgt Carlsen met 11…Db8 mooi voor elkaar. Althans, als wit er niets tegen doet natuurlijk…
12.h4 h5 13.Le3 a6 14.Pc3 a5 15.Db3 a4 16.Dd1
16.Db4 was ook zeker een mogelijkheid al was Caruana misschien bang voor een Le7–Ld8–La5 manoeuvre. 16…Le7 17.g3 Ld8 18.Lb6 lijkt me echter prima voor wit.
16…Le7 17.g3
Even h4 dekken
17…Dc8 18.Le2 Lg4
Nu is de zwarte h-pion ook gedekt. Maar met de zwakke a-pion en het zwakke veld op b5 lijkt me dat wit hier beter staat.
19.Tc1 Lxe2 20.Dxe2 Df5 21.c5?!
Optisch heel verleidelijk, maar het blijkt mee te vallen. Carlsen had overigens heel weinig tijd verbruikt tot nu toe, wat aangeeft dat hij in zijn voorbereiding zat. 21.0–0 0–0 22.Pb5 lijkt me prima voor wit.
21…0–0!
21…dxc5 22.Lxc5 Lxc5 23.Db5+ Dd7 24.Dxc5 en vanwege de vrij d-pion staat wit iets beter.
22.c6
Het logische vervolg. 22.cxd6 Lxd6 23.0–0 e4 En alleen zwart heeft wat bereikt de laatste paar zetten.
22…bxc6 23.dxc6 Tfc8! 24.Dc4 Ld8 25.Pd5
Optisch lijkt wit heel goed te staan. Een paard op d5, een pion op c6 en nog geen dreigingen voor zwart.
25…e4!
Maar nu komen er allerlei dreigingen in de stelling!
26.c7?
Een blunder. 26.Ld4! was nodig, om in ieder geval het zwarte paard van e5 af te houden 26…La5+ (26…Pe5 27.Lxe5) 27.Lc3 (27.Kf1? Ld2 28.Tc2 Ta5! is erg sterk voor zwart.) 27…Lxc3+ 28.Txc3 Ta5 (28…Pe5?? 29.Pe7+) 29.Pe3 De5 met een tweesnijdige stelling.
26…Lxc7! 27.Pxc7 Pe5
Er hangen teveel stukken van wit. Met name de vork …Pd3 is erg sterk.
28.Pd5?
Maakt het zwart makkelijk. 28.De2? Pd3+ 29.Kd2 (29.Kf1 Pxc1 30.Lxc1 Txc7) 29…Da5+; 28.Dd5 was nog de beste poging, maar na het coole 28…Tab8! met de dreiging …Txc7 en …Pf3. kan wit de dreigingen niet op een goed manier pareren. Bijvoorbeeld: (28…Txc7? 29.Dxa8+) 29.0–0 Txc7 30.Dxd6 Tcb7 31.Tc5 Pf3+ 32.Kg2 Dg4 en zwart wint op zijn minst de b-pion met ook nog het initiatief.
28…Kh7!
En wit gaf op. Caruana verliest hoe dan ook veel materiaal. Bijvoorbeeld: 28…Pxc4?? 29.Pe7+ was de truc en het rustige 28…Kh7 haalt dat eruit; 28…Kh7 29.Db5 (29.De2 Pd3+ 30.Kf1 Pxc1; 29.Pe7 Df3 30.Df1 Pd3+ 31.Kd2 Txc1) 29…Txc1+ 30.Lxc1 Pd3+ 31.Kd2 (31.Kd1 Df3+) 31…Dxf2+ 32.Kc3 Tc8+ met mat in 4.
0–1
2–0 voor Carlsen. Aan een halfje heeft hij genoeg, dus moet Caruana (met zwart) op de winst spelen. Een bijna onmogelijke taak. Het beeld komt naar boven van een sumoworstelaar die een karateka op de grond heeft geworpen en zijn volle gewicht op hem heeft. Zo goed is Carlsen in het behouden van een voorsprong.
Carlsen,Magnus (2880) – Caruana,Fabiano (2789) [B44]
WK match Tiebreaks (3), 28.11.2018
1.e4
Tja, het Russisch is daarmee wel aantrekkelijk geworden voor Carlsen.
1…c5
En tja, in zo’n situatie moet er geforceerd worden. Het Siciliaans is een logische keuze. 1…e5 2.Pf3 Pf6 is wat Caruana in partij 6 en 10 speelde en met succes. Er zijn alleen zat varianten waar wit de stelling rustig naar remise kan sturen.
2.Pf3 e6 3.c4!?
Een hele solide keuze.
3…Pc6 4.d4 cxd4 5.Pxd4 Lc5!?
Op zoek naar een speelstelling. 5…Pf6 6.Pc3 Lb4 wordt meestal gespeeld, maar na 7.Pxc6 bxc6 8.Ld3 staat wit heel solide en zijn er weinig winstkansen voor zwart. In mijn database zie ik in deze stelling haast alleen maar remises op topniveau.
6.Pc2
Weer heel solide. 6.Pb3 kwam ook zeker in aanmerking
6…Pf6 7.Pc3 0–0 8.Le3 b6 9.Le2 Lb7 10.0–0 De7 11.Dd2 Tfd8 12.Tfd1
In dit soort stellingen is het plan voor zwart vaak om …d5 er doorheen te drukken om naar een gelijke stelling af te wikkelen. Maar dat moet hij dan eerst voor elkaar krijgen natuurlijk en een gelijke stelling is niet bepaald waar Caruana naar op zoek is. Het ziet er niet goed uit voor zwart.
12…Pe5
12…d5? 13.cxd5 exd5 14.exd5 Pb4 15.Lxc5 bxc5 16.d6 Is een hele goed verliespoging voor zwart.; 12…Pb4?! kwam in aanmerking, maar dan heeft wit 13.e5!
13.Lxc5 bxc5
13…Dxc5 was waarschijnlijk beter, maar na 14.Dd4 worden wel dames worden geruild met ongeveer een gelijke stelling.
14.f4 Pg6 15.De3 d6 16.Td2
Met meer ruimte en de d5–breekzet van zwart netjes onder controle, zou ik zeggen dat wit hier iets beter staat. Er wordt nu wat gemanoeuvreerd met de stukken waar Caruana op zoek is naar een gaatje in de witte stelling.
16…a6
16…d5 17.exd5 exd5 18.Dxe7 Pxe7 19.cxd5 Pexd5 20.Tad1 en alleen wit kan beter staan.
17.Tad1 Dc7 18.b3 h6 19.g3
Geen gekke dingen, gewoon afwachten is wat Carlsen doet.
19…Td7 20.Lf3 Te8 21.Df2 Pe7
Nu moet Carlsen even opletten, want als zwart Pc6–e5–Pd4 voor elkaar krijgt dan kan het weleens gevaarlijk worden.
22.h3 Ted8
22…Pc6 23.g4 e5 24.g5!
23.Lg2 Pc6 24.g4! Da5
24…e5? 25.g5! en zwart staat al bijna verloren. 25…hxg5 26.fxg5 Ph7 27.Pd5 Da5 28.Dg3±
25.Pa4
Dreigt g5 en Pxc5
25…Dc7
Dus maar weer terug.
26.e5
Wikkelt een heleboel stukken af. In een normale partij zou Carlsen dit niet spelen, maar in dit geval is een remise voldoende. 26.g5 was een winstpoging geweest voor wit.
26…dxe5 27.Pxc5 Txd2 28.Txd2 Txd2 29.Dxd2 La8
29…Lc8; 29…exf4 30.Pxb7 Dxb7 31.Dxf4 De loper op g2 is ontzettend sterk.
30.fxe5 Dxe5
31.Pd7
Carlsen is vakkundig bezig de stelling dood te maken: zoveel mogelijk stukken ruilen in feite.
31…Db2 32.Dd6!
32.Pxf6+ gxf6
32…Pxd7
Er zit niets anders op. 32…Dxc2 33.Df8+ Kh7 34.Pxf6+ gxf6 35.Dxf7+ en wit heeft minimaal herhaling van zetten.
33.Dxd7 Dxc2 34.De8+ Kh7 35.Dxa8 Dd1+
35…Dc1+ 36.Kh2 Df4+ 37.Kh1 is niet meer dan herhaling van zetten en na 37…Pd4 38.De4+ kan wit nog meer stukken ruilen. Met de goede loper en snelle damevleugel ziet Carlsen dat wel zitten.; Natuurlijk niet 35…Pd4?? 36.Le4+ en wit wint de dame.
36.Kh2 Dd6+ 37.Kh1 Pd4 38.De4+ f5 39.gxf5 exf5 40.De3
Het lijkt alsof zwart wel wat heeft in deze stelling, maar de loper op g2 dekt alles en als zwart met zijn pionnen gaat lopen dan is de kans groot dat er een eeuwig schaak in zit voor wit.
40…Pe6
Geen goed teken. En Carlsen antwoord vrij snel met. 40…f4 was een aardige poging geweest. Om in ieder geval naar voren te spelen. 41.De4+ (41.Dd3+ g6 42.b4 en het is niet duidelijk hoe zwart verder komt. 42…Df6 43.c5 (43.De4 h5; 43.Lf3) 43…f3 44.Lf1) 41…g6 42.c5! Df6 (42…Dxc5 43.Dxf4=) 43.Lf3 houdt alles echter gewoon tegen zonder problemen.
41.b4 Pg5?
Een zet die niet veel doet. Ik denk dat Caruana geen winstpoging meer zag en een gok deed. Caruana speelt nog wel door, maar in feite hadden ze hier al de handen kunnen schudden. 41…Pf4 42.c5 Dd1+ 43.Kh2 Pxg2 44.Kxg2 haalt ook niet veel uit.; 41…g5 42.c5 Dd1+ 43.Kh2 Pf4 44.De7+ Kg6 45.De8+ is herhaling van zetten; 41…Dxb4? 42.Dxe6.
42.c5
Weer snel gespeeld door Carlsen.
42…Df6 43.c6 Pe6?
43…f4 44.Dd3+ g6 45.c7 en wit wint.; 43…Dd6 was objectief de beste, waarna ik denk dat wit 44.Dc3 Pe6 45.a4 had gedaan met een hele goede stelling.
44.a4
De laatste paar zetten heeft zwart niks bereikt terwijl de witte pionnen een paar stappen naar voren hebben gedaan. Wit staat gewonnen.
44…Pc7 45.Df4 Pe6 46.Dd6
Carlsen wil het nu afmaken ook. 46.De3 Pc7 was herhaling an zetten.
46…Da1+ 47.Kh2 Pd4 48.c7 Dc3
Het besef moet ondertussen wel doorgedrongen zijn dat de match voorbij is. Tijd om af te kloppen
49.Dc5 De3 50.c8D f4 51.Dg4
En zwart gaf op. Carlsen behoudt zijn wereldtitel met een klinkende en eenzijdige 3–0 overwinning in de tiebreaks!! Uiteraard hoeft de vierde partij dan niet gespeeld te worden. Het doet enigszins ten onder aan hoe de match ging in het klassieke gedeelte waarin Caruana toch nauwelijks onder deed voor de wereldkampioen. Ook moet gezegd worden dat Carlsen’s keuze om voor de remise te gaan in partij 12 een gerechtvaardigde was. Dat heeft hij met een 3–0 overwinning wel laten zien. Voor de vierde achtereenvolgende keer heeft Carlsen de match om de wereldtitel gewonnen en is hij voor, in ieder geval, de komende twee jaar nog wereldkampioen!
1–0
PGN Viewer:
