‘Al in de eerste ronde succes..’

Regelmatig verschijnen er boeken die ons proberen te leren met bepaalde middenspelsituaties om te gaan. Alleen al bij New In Chess verschenen er de laatste jaren heel wat. Zo was een van de eerste boekbesprekingen die ik voor schakers.info deed een bespreking van “Chess strategy for clubplayers” van Herman Grooten.

Sindsdien heb ik me op het gebied van middenspelboeken rustig gehouden. Pakkende titels als “Dynamic Chess Strategy” , “Mastering Positional Chess” , “The Enigma of Chess Intuition” en “Chess Tactics Antenna” liet ik onbesproken, zoals ik ook waarschijnlijk geen woord zal wijden aan “Techniques of Positional Play”, het onlangs verschenen boek van Bronznik en Terekhin. Waarom niet? Ik vind het zo lastig om precies aan te geven wat de lezer aan zo’n boek heeft.  De stellingen in zo’n boek zijn vaak zo uniek dat het maar de vraag is wat je er zelf aan hebt in je eigen schaakpraktijk.

Voor mijn vertrek naar de Europacup voor clubteams op Rhodos besloot ik toch eens serieus te kijken naar het onlangs verschenen boek van Ivan Sokolov: “Sacrifice and Initiative in Chess”. En warempel! Al in de eerste ronde had ik succes met een tip uit het allereerste hoofdstuk: Ignoring the threat.

Dit is de stand nadat mijn tegenstander Idrizaj van Istogu Chess Club uit Kosovo net 17…a5 gespeeld heeft. Wat nu? Hij dreigt mijn loper in te sluiten en op e6 slaan levert hier te weinig op. Moet ik dan maar a3 of c3 spelen om mijn loper een veilig heenkomen te bieden? Nee! Dat doe je pas als je zeker weet dat de dreiging een serieuze dreiging is. Eerst zoek je naar manieren om die dreiging te negeren zodat je zelf het initiatief kunt grijpen. En na enig nadenken besloot ik tot 18.f4 Wit strijdt om het initiatief en dat had zwart ook moeten doen door hier 18… Pf6 te spelen. Hij negeerde mijn dreiging echter niet en deed 18…Lf6(?) en na mijn 19.Lc5 voerde hij zijn dreiging uit met …a4. Maar nu is het slaan op e6 een stuk lucratiever dan twee zetten eerder: 20.Lxe6! h5 21.Df5! Lxg5 22.fxg5! en de zwarte stelling ligt helemaal in puin. Opgeven was hier een optie. Dat deed mijn tegenstander pas na  …Pf6 23.gxf6 fxe6 24.Dxe6+ Tf7 25.fxg7 Te8 26.Dh6 Df4+ 27.Dxf4 Txf4 28.Ld4 Te2 29.g3 Tf7 30.Tge1 Tfe7 31.Txe2 Txe2 32.Lc3 b4 33.Td8+ Le8 34.Kd1 Te4 35.Td4 Txd4+ 36.Lxd4 Lf7 37.b3 axb3 38.axb3 1–0

“Ignoring the threat”. Het is één van de zeven hoofdstukken in dit boek die gaan over het verkrijgen van het initiatief. Hoofdstukken vol met partijvoorbeelden, maar waar het uiteindelijk om gaat is dat u leert hoe u het initiatief kunt grijpen in een bepaalde situatie. En wat nu als beide spelers de lessen van Sokolov in hun oren hebben geknoopt? Dan krijg je een boeiende partij waarin twee spelers fel om het initiatief strijden. En als het dan uit de hand dreigt lopen, dan kun je nog altijd op zoek naar een schwindel:

Dit is de stand na 23 zetten uit de partij Tal – Smyslov, Interzonaal toernooi 1976 te Biel. “Wit heeft duidelijk voordeel”, aldus Sokolov. Daar heb ik een klein puntje van kritiek. Voor sterke grootmeesters als Sokolov, en ook voor spelers van twee of drie klassen minder, is het wel te zien dat wit in het voordeel is, maar tot de doelgroep (mensen die wellicht dit boek aanschaffen) behoren ook mensen die graag een toelichting zien bij een dergelijke opmerking. Zwart heeft toch een sterk paard? Of niet dan? Nou, dat dacht Tal misschien ook wel en dus jaagt hij eerst dat paard weg voordat hij met axb6 , cxb6; Td6 een pion ophaalt. 24.g3 Ph3+! Op zoek naar rommelkansen zou je zeggen. Iets eerbiediger gesteld is dit zwarts enige kans is om voor het initiatief te vechten. 24…Pe6 zou wit voornoemde pionwinst geven zonder enige tegenkans voor zwart. 25.Kg2 f5 26.axb6 Tal trekt zich weinig aan van het gesputter van zijn opponent en trekt zijn eigen plan. Sokolov geeft aan dat na 26.Kxh3 f4 zwart wel het stuk terugwint, maar er volgt een overtuigende variant waarin wit eenvoudig wint. 26…f4 27.Lc5 Ook hier kiest Tal voor een rustige voortzetting. Het wat hardere 27.Pa5 was veel beter. 27…f3+ 28.Kf1 cxb6 29.Lxf8 Txf8 Zo heeft wit een kwaliteit gewonnen, maar is de buit nog niet helemaal binnen, want hij heeft wat last van zwakke witte velden rondom zijn koning. 30.Dd3 Sokolov wordt hier erg kritisch op Tal, die denkt te kunnen winnen zonder nog al te diep te rekenen met zijn kwaliteit meer. 30.c4 De6 31.Td6 Dg4 32.c5 bxc5 33.bxc5 Pg5 34.Pd2 Lh6 35.Ke1 was een iets gecompliceerdere variant, maar wel eentje die snel een eind zou maken aan de illusies van de zwartspeler. 30…Kh8 31.Dd5 Dxc3 32.b5 axb5 33.Dxb5 Dc8 34.Dd7 34.Tc1 De6 35.Dd5 Dg4 36.Dd7 had een voor Smyslov kansloos eindspel afgedwongen. 34…Dc4+ 35.Td3 Pg5 36.Pd2 Dc2

37.Ke1?? En hier wordt Smyslov beloond voor zijn strijdlust. 37.Te1 was nog altijd heel goed geweest voor wit.  37…Pxe4! Oeps! Het paard kan niet geslagen worden vanwege De2 mat. En het is ook meteen helemaal uit, wat er dreigt Pxf2. En er dreigt nog iets… 38.Ta1 Pc5 met een vork op dame en toren. 0–1

Aan het eind van deze analyse volgt een opmerking die u dan weer in uw oren dient te knopen. Stel dat u er ooit eens van profiteren kan:
“In een slechte stelling is het niet belangrijk om de beste zetten te vinden. Het is belangrijk om die zetten te vinden die voor je tegenstander het minst prettig zijn – de zetten die hem de meeste gelegenheid geven tot het maken van een blunder.”
Kijk! Als u dat onthoudt, zoals ik had onthouden dat je dreigingen soms moet negeren, dan bent u alweer een stuk wijzer geworden!

Als u alle lessen over het initiatief achter de rug hebt wordt het boek echt een feest. Negen hoofdstukken vol offers, gerangschikt naar thema. Een offer om de koning op te jagen. Hoe offer je tegen een gerokeerde koning? En tegen een koning in het centrum? Offeren voor een snelle ontwikkeling en nog meer thema’s.

Ik heb voor u een voorbeeld geselecteerd uit het hoofdstuk: “Unexpected Sacrificing Motifs”. En is het dan niet aardig om de schrijver van het boek, die terwijl ik deze regels typ topscorer wordt aan bord 2 tijdens het EK voor landenteams, zelf in het zonnetje te zetten…

Ivan Sokolov – Kiril Georgiev
Palma de Mallorca 1989

1.d4 Pf6 2.Pf3 e6 3.Lg5 c5 4.e3 Db6 5.Pbd2 Dxb2 Inderdaad. De partij had ook in het hoofdstuk “The sacrifice for development” gekund. Maar de impact van het onverwachte offer dat we dadelijk zien is groter! 6.Ld3 Pc6 7.0–0 d5 8.Lxf6 gxf6 9.c4 Pb4 10.Le2 Da3 11.e4 dxe4 12.Pxe4 Le7 13.Dd2 Ld7 14.Df4 0–0–0 15.Pxf6 cxd4 16.Pxd4 Lc6 17.Pb5 Da5 18.Pe4 Lxe4

En nu gewoon terugnemen op e4 zeker? 19.Dxf7!! “Ik herinner me nog steeds het verbaasde gezicht van mijn tegenstander” aldus Ivan. Georgiev verwachtte dat 19.Dxe4 wits enige zet was.  …Td7 20.Dxe6 Lc6 En nu? Wit is een stuk kwijt en directe dreigingen heeft hij niet. Het blijkt echter dat de penning over de diagonaal h3-c8 de zwarte stelling helemaal verlamt. 21.Lg4 h5 Sokolov geeft de variant 21…Te8 22.Tad1 Dd8 23.Pxa7+ en wint. 22.Lh3 Ld8 23.Tad1 Thh7 Kb8 ging niet wegens De5+.

Alle zwarte stukken dekken elkaar en zoals zo vaak is het dan een klein zetje waar de zwarte stelling dan door instort… 24.a3! Pc2 25.Dg6 The7 26.Dxc2 a6 27.Pa7+ 1–0

Sacrifice and Initiative in Chess is een prettig geschreven en inspirerend boek. In zijn voorwoord spreekt Ivan Sokolov de hoop uit dat de lezer na het lezen van dit boek zijn aanvalsspel kan verbeteren en makkelijker aanvalspatronen kan herkennen. Daarnaast hoopt hij dat de lezer net zoveel plezier beleeft aan het naspelen van de partijen als hijzelf had bij het analyseren ervan.

En ik denk dat die beide wensen wel vervuld worden…

(Richard Vedder)

(Foto’s archief Schakersinfo/Maaijveld)

Te koop/bestellen in de reguliere boekhandel en online bij:
New In Chess
 De Beste Zet