De stijl van Carlsen

door Erika Sziva · 4 november 2014

Ik heb een leerling van 10, die in stap 3+ zit en nu al een groot voorkeur heeft voor eindspelen. Zo snel mogelijk de meeste stukken ruilen en dan mag de partij, wat hem betreft, beginnen. Een paar jaar geleden had ik nog zeker geroepen dat hij een ‘oude mannen stijl’ heeft. Nu met de tegenwoordige wereldkampioen, die ook deze voorkeur heeft, is dat natuurlijk een ander verhaal. Al vind ik dat jonge kinderen ook zeker moeten leren aanvallen, de pure logica van het eindspel kan ook fascinerend zijn. Niet alleen Carlsen, ook veel andere wereldtoppers kozen in bepaalde varianten het liefst meteen voor een eindspel en dat maakte hun partij niet minder spectaculair.

Erika Sziva (foto: Alex van Mil)

Om maar met een citaat te komen: ‘Any fool can make something complicated. It takes a genius to make it simple.’ Woody Guthrie

Hierbij trakteer ik u op drie mooie voorbeelden om in de stemming te komen voor de komende WK match. Veel plezier er mee!

Jan Smejkal – Gyorgy Szilagy
Varna, Bulgarije 1971)

1. c4 g6 2. e4 Bg7 3. d4 d6 4. Nc3 e5 5. dxe5 dxe5 6. Qxd8+ Kxd8 7. Bg5+ f6 8. O-O-O+ Nd7 9. Be3 c6

Deze partij is een typisch voorbeeld van hoe zwart in de problemen komt, als hij niet meteen met 9….Lh6 de zwartveldige lopers gaat ruilen.

10. g3

Nu komt na 10… Lh6 gewoon f4. Dit plan kan zwart niet verhinderen. Wit heeft ontwikkelingsvoorsprong en is sterker in het centrum, waardoor zwart langzaam maar zeker steeds minder gaat staan.

10. .. Kc7 11. f4 Nh6 12. h3 Re8 13. Nf3 Nf7 14. f5 $1 Bf8 15. g4 a6 16. Rh2 b5 17. Rhd2 b4

Zwart moet inderdaad de stelling gesloten houden tot hij meer ontwikkeld is.

18. Na4 Nd6 19. Bd3 Nb7 20. Bc2 Ndc5 21. Nxc5 Nxc5 22. h4 gxf5

De verkeerde beslissing. Zwart staat minder op de koningsvleugel, daarom had hij deze kant met rust moeten laten en zich moeten concentreren op de andere kant, waar hij nog een plan had: 22… a5! gevolgd door a4.

23. exf5

Er dreigt g5, waarna de zwarte ‘e’ pion ook in de problemen kan komen.

23. .. h6 2. Rh2 e4 25. Nd4 Nd3+

Combinaties uit een mindere stelling leveren meestal niet veel goeds op. Zwart had beter rustig kunnen afwachten met 25…. Ld7 of 25… a5.

26. Bxd3 exd3 27. Rxd3 c5 28. Nb3 h5 29. Bxc5 Bh6+ 30. g5 $1 fxg5 31. Rd6 $1 Bf8 32. Rf6 Bxc5 33. Nxc5 g4 34. Rd2

Wit kon de hele partij zijn ontwikkelingsvoorsprong behouden. De zwarte toren op ‘a8’ en loper op ‘c8’ doen nog steeds niet mee. Dat maakt een stuk makkelijker voor wit van zijn materiaalvoordeel gebruik te maken.

Re5 35. Rd5 Re1+ 36. Kd2 Rh1

37. Rf7+ Kb6 38. Nb3

Er dreigt mat in 1 met Td6.

38. ..Bb7 39. c5+ Kb5 40. Rxb7+ Kc6 41. Rdd7 1-0

###pgn###

[Event “Varna”]
[Site “Varna”]
[Date “1971.??.??”]
[Round “?”]
[White “Smejkal, Jan”]
[Black “Szilagyi, Gyorgy”]
[Result “1-0”]
[ECO “A42”]
[PlyCount “81”]
[EventDate “1971.??.??”]
[EventType “tourn”]
[EventRounds “15”]
[EventCountry “BUL”]

1. c4 g6 2. e4 Bg7 3. d4 d6 4. Nc3 e5 5. dxe5 dxe5 6. Qxd8+ Kxd8 7. Bg5+ f6 8.
O-O-O+ Nd7 9. Be3 c6 10. g3 Kc7 11. f4 Nh6 12. h3 Re8 13. Nf3 Nf7 14. f5 Bf8
15. g4 a6 16. Rh2 b5 17. Rhd2 b4 18. Na4 Nd6 19. Bd3 Nb7 20. Bc2 Ndc5 21. Nxc5
Nxc5 22. h4 gxf5 23. exf5 h6 24. Rh2 e4 25. Nd4 Nd3+ 26. Bxd3 exd3 27. Rxd3 c5
28. Nb3 h5 29. Bxc5 Bh6+ 30. g5 fxg5 31. Rd6 Bf8 32. Rf6 Bxc5 33. Nxc5 g4 34.
Rd2 Re5 35. Rd5 Re1+ 36. Kd2 Rh1 37. Rf7+ Kb6 38. Nb3 Bb7 39. c5+ Kb5 40. Rxb7+
Kc6 41. Rdd7 1-0

%%%pgn%%%

Mihai Suba – Borislav Ivkov
(Las Palmas, Spain, 1979)

1. c4 g6 2. e4 e5 3. d4 d6 4. Nc3 Bg7 5. dxe5 dxe5 6. Qxd8+ Kxd8 7. f4 Nc6 8. Nf3 Nd4

De meest agressieve voorzetting van de Pc6 opzet.

9. Kf2

Met een handige koningszet pareert wit de dreiging Pc2. Nu kan hij de torens ook snel in het spel brengen.

9. .. Nxf3 10. gxf3 f6

Niet zo’n handige oplossing. Dit zadelt zwart met een zwakke ‘e’ pion op en zijn zwart-veldige loper wordt er ook niet actiever van. Hij had beter eerst met ‘c6’ voor de veiligheid van zijn koning kunnen zorgen.

11. Be3 c6 12. Rd1+ Ke8 13. h4 Nh6 14. fxe5 $1 fxe5 15. h5 Nf7

16. Bh3

Veel belangrijker is deze slechte loper te ruilen dan proberen een pion te winnen met 16. Tg1. Dit had zwart namelijk de mogelijkheid gegeven een beetje los te komen door een creatieve pionoffer: 16…. g5! 17. Lxg5 Nxg5 18. Txg5 Lf6 en de nu actieve zwart-veldige loper biedt goede compensatie voor de pion.

16. .. Bxh3 17. Rxh3 Bf6 18. Rg1 Ke7 19. hxg6 hxg6 20. Rxh8 Nxh8 21. Ke2

In een eindspel is ‘de koning centraliseren’ een absolute noodzaak. Zwart zit met zijn zwakke ‘e’ en ‘g’ pion en zelfs de ‘a’ en ‘b’ pion kunnen moeilijk te verdedigen zijn. Al deze factoren geven een stevig voordeel voor wit, maar het is nog een kwestie van goed techniek om het punt binnen te halen.

21. .. Ke6 22. Na4 b6 23. b3 Rg8 24. Nb2 Nf7 25. a4 Rh8 26. Nd3

Suba had goed gezien dat de ‘g’ pion verboden fruit was. Na 26. Txg6? Th2+ 27. Lf2 Pg5 heeft zwart een dubbele dreiging: 28.. Kf7 en 28. Ph3.

26. .. Rh2+ 27. Nf2 g5 28. a5 $1 Bd8 29. Kd3 Nh8 30. axb6 Bxb6 31. Bxb6 axb6 32. Ke3

De lopenruil heeft geen verlichting voor zwart gegeven. Zijn pionnen zijn even zwak. Wit verhindert eerst eventueel tegenspel en dan gaat hij met zijn toren naar de damesvleugel richting de zwakke ‘b’ en ‘c’ pion.

32. ..Nf7 33. Ra1 Rh8 34. Ra7 Rb8 35. Rc7 c5 36. Ng4 Nd6 37. Rg7 Ra8 38. Kd3 $1 Ra3 39. Rg6+ Ke7 40. Kc3

Eindelijk valt de zwarte stelling uit elkaar.

40. .. b5 41. Nxe5 g4 42. Rxg4 Ke6 43. Nd3 bxc4 44. Rg6+ Kd7

45. Ne5+

Totaal geen tegenspel toelatend.

45. ..Ke7 46. Rxd6 $1 cxb3 47. Rb6 1-0

###pgn###

[Event “Las Palmas”]
[Site “Las Palmas”]
[Date “1979.??.??”]
[Round “?”]
[White “Suba, Mihai”]
[Black “Ivkov, Borislav”]
[Result “1-0”]
[ECO “A42”]
[WhiteElo “2435”]
[BlackElo “2525”]
[PlyCount “93”]
[EventDate “1979.??.??”]
[EventType “tourn”]
[EventRounds “11”]
[EventCountry “ESP”]
[EventCategory “8”]

1. c4 g6 2. e4 e5 3. d4 d6 4. Nc3 Bg7 5. dxe5 dxe5 6. Qxd8+ Kxd8 7. f4 Nc6 8.
Nf3 Nd4 9. Kf2 Nxf3 10. gxf3 f6 11. Be3 c6 12. Rd1+ Ke8 13. h4 Nh6 14. fxe5
fxe5 15. h5 Nf7 16. Bh3 Bxh3 17. Rxh3 Bf6 18. Rg1 Ke7 19. hxg6 hxg6 20. Rxh8
Nxh8 21. Ke2 Ke6 22. Na4 b6 23. b3 Rg8 24. Nb2 Nf7 25. a4 Rh8 26. Nd3 Rh2+ 27.
Nf2 g5 28. a5 Bd8 29. Kd3 Nh8 30. axb6 Bxb6 31. Bxb6 axb6 32. Ke3 Nf7 33. Ra1
Rh8 34. Ra7 Rb8 35. Rc7 c5 36. Ng4 Nd6 37. Rg7 Ra8 38. Kd3 Ra3 39. Rg6+ Ke7 40.
Kc3 b5 41. Nxe5 g4 42. Rxg4 Ke6 43. Nd3 bxc4 44. Rg6+ Kd7 45. Ne5+ Ke7 46. Rxd6
cxb3 47. Rb6 1-0

%%%pgn%%%

Boris Gelfand – Magnus Carlsen
(London, Verenigd Koninkrijk, 17-03-2013)

In het eindspel is dame en paard een handige combinatie. Zwart heeft bovendien de mogelijkheid om een potentiele verre vrijpion te creëren op de damevleugel. Door deze redenen heeft zwart al een klein voordeel.

28. d5 exd5 29. Qxd5 g6 30. Kg2 Ne6 31. Qf3 Kg7 32. a3

f5 om complicaties te zoeken was misschien ook te overwegen.

32. .. h5 33. h4 Qc2 34. Qb7 Qa4 35. Qf3 b5 36. f5 gxf5 37. Qxf5 Qxa3 38. Qxh5 a5 39. Qg4+ Kf8 40. h5

Wit miste een belangrijke kans om remise te maken: 40. Dh5! a4 41. Dh8+ Ke7 42. h5 Dd3 43. h6 De4+ 44. Kg1 en vanwege de gevaarlijke witte ‘h’ pion moet zwart eeuwig schaak geven met 44… Db1+ 45. Kg2 De4+.

40. ..Qc1 41. Qe4 b4 42. Be3 Qc7

Sterker is 42… Dc8 om geen schaakjes toe te laten.

43. Qa8+ Kg7 44. h6+ Kh7 Qe4+ Kg8 46. Qa8+ Qd8

Na damesruil is de stelling niet te redden voor wit. 46… Dc6!? bood een taaiere verdediging.

47. Qxd8+ Nxd8 48. Kf3 a4 49. Ke4 Nc6

Het begin van de briljante rol, die dit paard gaat spelen. Zonder de koning nodig te hebben met mooie tactische zetten haalt Carlsen het punt binnen.

50. Bc1 Na5 51. Bd2 b3 52. Kd3

52. .. Nc4 53. Bc3 a3

En nog steeds kan het paard niet niet gepakt worden.

54. g4 Kh7 55. g5 Kg6 56. Bd4 b2 57. Kc2 Nd2

Een alle witte pionnen gaan vallen na 58. Lxb2 axb2 59. Kxb2 Pc4+ 60. Kc3 Pxe5 61. Kd4 Pf3+.

0-1

###pgn###

[Event “FIDE Candidates”]
[Site “London ENG”]
[Date “2013.03.17”]
[Round “3.3”]
[White “Gelfand, B.”]
[Black “Carlsen, M.”]
[Result “0-1”]
[ECO “D52”]
[WhiteElo “2740”]
[BlackElo “2872”]
[PlyCount “114”]
[EventDate “2013.03.15”]
[EventType “tourn”]
[EventRounds “14”]
[EventCountry “ENG”]
[EventCategory “22”]

1. d4 Nf6 2. c4 e6 3. Nf3 d5 4. Nc3 Nbd7 5. Bg5 c6 6. e3 Qa5 7. cxd5 Nxd5 8.
Rc1 Nxc3 9. bxc3 Ba3 10. Rc2 b6 11. Bd3 Ba6 12. O-O Bxd3 13. Qxd3 O-O 14. e4
Rfe8 15. e5 h6 16. Bh4 c5 17. Nd2 cxd4 18. cxd4 Rac8 19. Nc4 Qb5 20. f4 Rc7 21.
Qxa3 Rxc4 22. Rxc4 Qxc4 23. Bf2 Qc7 24. Rc1 Qb7 25. Qd6 Nf8 26. g3 Rc8 27. Rxc8
Qxc8 28. d5 exd5 29. Qxd5 g6 30. Kg2 Ne6 31. Qf3 Kg7 32. a3 h5 33. h4 Qc2 34.
Qb7 Qa4 35. Qf3 b5 36. f5 gxf5 37. Qxf5 Qxa3 38. Qxh5 a5 39. Qg4+ Kf8 40. h5
Qc1 41. Qe4 b4 42. Be3 Qc7 43. Qa8+ Kg7 44. h6+ Kh7 45. Qe4+ Kg8 46. Qa8+ Qd8
47. Qxd8+ Nxd8 48. Kf3 a4 49. Ke4 Nc6 50. Bc1 Na5 51. Bd2 b3 52. Kd3 Nc4 53.
Bc3 a3 54. g4 Kh7 55. g5 Kg6 56. Bd4 b2 57. Kc2 Nd2 0-1

%%%pgn%%%